Vai trò của lợi khuẩn (probiotic) đối với trẻ tự kỷ

Bệnh tự kỷ ngày càng gia tăng trong cuộc sống hiện đại. Trung bình trên thế giới có 160 em thì có 1 mắc bệnh tự kỷ. Mỹ có tỉ lệ cao 1:59, Trung Quốc là 1:800. Nước càng phát triển tỉ lệ trẻ tự kỹ càng cao.

Vào giữa thế kỷ 20, nhà tâm thần học và thần kinh học Hans Asperger và Leo Kanner lần đầu tiên mô tả đặc điểm của căn bệnh này. Và gọi nó là chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD), mà chúng ta thường gọi là chứng tự kỷ. 

Trẻ tự kỷ có đặc điểm gì

Trẻ tự kỷ được đặc trưng bởi các hành vi lặp đi lặp lại, cứng nhắc và thường bị hạn chế. Chẳng hạn như gật đầu và khó quan sát và giao tiếp với cảm xúc của người khác. Những hành vi này thường xuất hiện trước khi trẻ được 3 tuổi, một số trẻ có triệu chứng từ 6 đến 24 tháng. 

Tự kỷ ở trẻ em do nhiều yếu tố gây ra: bao gồm yếu tố di truyền, nhiễm virus, bất thường miễn dịch, thiếu dinh dưỡng, chuyển hóa kim loại nặng bất thường, tuổi tác của cha mẹ. 

Ngoài các vấn đề về hành vi, trẻ tự kỷ thường gặp các vấn đề về đường tiêu hóa. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng 63% trẻ em mắc chứng tự kỷ có các vấn đề về đường tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Vậy liệu hệ vi khuẩn đường ruột có thể đóng một vai trò nào đó trong việc gây ra chứng tự kỷ hay không?

Tạp chí Nature đăng bài vào tháng 1/2020 câu chuyện về cậu bé tên là Ethan.

Khi Ethan chưa đầy 1 tuổi, cậu bé đã uống nhiều đợt thuốc kháng sinh để điều trị viêm tai, sau đó bị tiêu chảy có mùi khó chịu, kèm theo đau và chuột rút. Lúc 1 tuổi, Ethan vẫn chưa biết nói, không tiếp xúc bằng mắt với mọi người và sớm được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ. Cậu bé Ethan luôn gặp vấn đề về tiêu hóa và cậu bé lấy tay che tai khi ở trong môi trường có người lạ. May mắn thay, cha của Ethan đã đưa anh tham gia thí nghiệm “liệu pháp cấy ghép hệ vi sinh vật” tại Đại học bang Arizona.

Các nhà khoa học đã cho Ethan dùng vancomycin hai tuần kháng sinh để loại bỏ vi khuẩn ban đầu trong ruột, sau đó tái tạo lại hệ vi khuẩn khỏe mạnh của trẻ em vào ruột của Ethan. Từ 7 đến 8 tuần tiếp theo, Ethan sẽ uống một loại thức uống đặc biệt pha trộn giữa nước ép quất và vi sinh mỗi ngày, đồng thời sử dụng thuốc kháng axit để trung hòa axit trong dạ dày nhằm tăng cơ hội sống sót của vi sinh vật mới. Có 17 người bạn khác tham gia thí nghiệm cùng Ethan.

Vài tháng sau, cuộc sống của Ethan thay đổi đáng kể, bệnh tiêu chảy và chuột rút biến mất. Bé thức dậy vào buổi sáng với một nụ cười và hét lên “Chào buổi sáng!”. Bé bắt đầu quan tâm đến những thứ xung quanh mình như “Tại sao bầu trời có màu xanh? Tại sao đám mây lại có màu trắng?”. Bé có thể cư xử như một đứa trẻ khỏe mạnh trong bài kiểm tra kỹ năng xã hội.

Những đứa trẻ khác tham gia nhóm cũng có những thay đổi tương tự như Ethan, các triệu chứng tiêu hóa của chúng giảm 80% và hiệu quả cải thiện này kéo dài trong hai năm ở một số trẻ.

Kết quả ban đầu của thí nghiệm cấy vi khuẩn trong phân trong điều trị trẻ tự kỷ là rất đáng quan tâm. Có lẽ điều trị tự kỷ nằm ở hệ vi khuẩn đường ruột, nhưng các nhà khoa học tại Đại học bang Arizona cũng nhấn mạnh rằng “cho đến khi hoàn thành một thử nghiệm quy mô lớn hơn bao gồm một nhóm đối chứng, mọi thứ vẫn chưa chắc chắn.” 

Đặc điểm cấu tạo của hệ vi khuẩn đường ruột trẻ tự kỷ

Để làm rõ mối quan hệ giữa hệ vi khuẩn đường ruột và bệnh tự kỷ. các nhà khoa học đã tìm hiểu theo nhiều hướng, trong đó sự khác biệt về cấu trúc hệ vi khuẩn đường ruột giữa trẻ tự kỷ và trẻ khỏe mạnh.

Ngay từ năm 2010, Finegold và cộng sự đã sử dụng phương pháp pyrosequencing để quan sát hệ vi khuẩn đường ruột của 33 trẻ tự kỷ có các triệu chứng về đường tiêu hóa và phát hiện thấy vi khuẩn desulphovibrio trong phân của trẻ tự kỷ nặng và Bacteroides vulgatus (Bacteroides vulgatus) tăng đáng kể.

Lucía Iglesias – Vázquez tóm tắt kết quả của nghiên cứu cấu trúc hệ thực vật đường ruột của 493 trẻ em mắc chứng tự kỷ và 404 trẻ em khỏe mạnh. Phân tích cho thấy Bacteroides, Parabacteroides, Clostridium, Faecalibacterium và Phascolarctobacterium trong ruột của trẻ tự kỷ đã tăng lên đáng kể (hộp màu đỏ trong hình bên dưới), trong khi Coprococcus Và Bifidobacterium có số lượng tương đối thấp (hộp màu xanh lá cây trong hình bên dưới).

Mặc dù vẫn chưa rõ những thay đổi cấu trúc của hệ vi khuẩn đường ruột là nguyên nhân gây bệnh hay là kết quả của bệnh, nhưng các nhà khoa học rất nghi ngờ rằng rối loạn chuyển hóa do hệ vi khuẩn đường ruột bất thường là một trong những nguyên nhân gây bệnh tự kỷ ở trẻ em.

Hệ vi khuẩn đường ruột gây nên tự kỷ bằng cách điều chỉnh hệ thống thần kinh trung ương

Vậy, hệ vi khuẩn nào trong đường ruột ảnh hưởng đến hành vi tự kỷ?

Khoa Y của Đại học Alexandria ở Ai Cập đã thực hiện một thí nghiệm so sánh cấu trúc hệ vi khuẩn của trẻ tự kỷ và anh chị em của bé. Tỷ lệ Firmicutes / Bacteroidetes (F / B) và các dữ liệu khác, không có sự khác biệt đáng kể giữa một đứa trẻ mắc chứng tự kỷ và anh chị em của bé. Sự khác biệt duy nhất là lượng bifidobacteria cao hơn đáng kể, và có vẻ như bifidobacteria có tác dụng bảo vệ. Các thí nghiệm trên chuột của Bercik cũng cho thấy rằng việc cho chuột ăn bifidobacteria có thể cải thiện sự lo lắng ở chuột.